STWARDNIENIE ROZSIANE LECZENIE

Leczenie chorego na stwardnienie rozsiane uzależnione jest od jego stanu klinicznego oraz przebiegu choroby.

Na podstawie dotychczasowej wiedzy i doświadczeń wyróżniamy 4 główne kierunki postępowania terapeutycznego u chorych z SM:

1. Leczenie rzutów choroby [może być również traktowane jako leczenie objawowe].

   Dotyczy głównie chorych z postacią rzutowo-remisyjną SM. Warunkiem zastosowania tego rodzaju leczenia jest rozpoznanie rzutu (czyli pojawienia się nowych lub nasilenia istniejących objawów neurologicznych, które pogarszają stan chorego w oparciu o skalę EDSS, o co najmniej 1 punkt, utrzymują się przynajmniej przez 24 godziny i nie są związane z infekcją). Skala EDSS (Expanded Disability Status Scale) ocenia niesprawność w SM. Umożliwia wiarygodne porównanie stanu pacjentów, ocenę postępu choroby, a w konsekwencji ułatwiają podjęcie właściwych decyzji terapeutycznych.
   W skali tej mamy do czynienia z oceną punktową od 0 do 10. Zero oznacza normalną sprawność ruchową, zaś 10 śmierć chorego.

   Bardzo istotne jest wykluczenie infekcji przed wdrożeniem terapii, gdyż może ona wpływać na stan neurologiczny chorego imitując rzut, a zastosowanie glikokortykosteroidów w przypadku toczącej się infekcji stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta.

   Stwierdzono, iż zastosowanie glikokortykosteroidów ma krótkotrwały, ale jednak korzystny wpływ na tempo poprawy funkcjonalnej chorego.

   W trakcie terapii należy monitorować stan chorego, gdyż leczenie glikokortykosteroidami wiąże się z wystąpieniem wielu objawów niepożądanych. W przypadku znacznych działań niepożądanych lub ujawnienia się infekcji podczas terapii, lekarz prowadzący powinien zweryfikować wskazania terapii, a w razie konieczności odstąpić od podawania leku.

2. Leczenie objawowe

   Leczenie objawowe często nie odbiega w znaczący sposób od postępowania w przypadku innej przyczyny wystąpienia danego objawu niż SM. Decyzję zwykle podejmuje lekarz prowadzący na podstawie zgłaszanych skarg, wywiadu oraz całości obrazu stanu pacjenta.

   Do najczęstszych objawów, jakie zgłaszają chorzy należą: spazmatyczność, drżenie, ból, zaburzenia nastroju (depresja), przewlekłe zmęczenie, zaburzenia dolnych dróg moczowych, zaburzenia seksualne.

   Leczenie objawów oprócz farmakoterapii obejmuje również fizjoterapię oraz psychoterapię; ważne jest, aby pomoc choremu miała charakter kompleksowy, gdyż zastosowanie jednej formy terapii często nie jest wystarczające.

3. Możliwości leczenia SM

   W terapii stwardnienia rozsianego cele terapeutyczne mogą być różne, w zależności od stanu pacjenta. „Leczy się” rzuty i objawy SM, modyfikuje proces jego rozwoju. Wyróżnić możemy leki immunomodulujące – zmieniające naturalny przebieg choroby przez zmniejszenie liczby rzutów i ich nasilenia oraz leki immunosupresyjne – oddziałujące na układ odpornościowy, mniej bezpieczne, ale często bardziej skuteczne. Stosowane są także leki zwalczające konkretne objawy oraz przydatne podczas rzutu choroby dla powstrzymania procesu zapalnego niszczącego ośrodkowy układ nerwowy.

   Najważniejszym celem terapeutycznym jest modyfikacja przebiegu choroby – hamowanie jej postępu, ograniczanie występowania rzutów i pojawiania się nowych zmian demielinizacyjnych. Skala problemu jest ogromna, więc badania nad nowymi cząsteczkami prowadzone są bardzo intensywnie. Do 2006 roku lekarze dysponowali tylko czterema lekami przydatnymi w terapii SM. Dziś takich cząsteczek jest 11 i trwają badania nad kolejnymi, głównie lekami doustnymi.

   Początkowo podstawowym wyzwaniem była redukcja częstotliwości rzutów i ograniczenie objawów. Kiedy udało się to osiągnąć, poszukiwano metod stłumienia aktywności choroby, co także często jest już możliwe. Obecnie walczy się o możliwość cofnięcia istniejących już zmian w układzie nerwowym.

   Szalenie istotny jest czas od diagnozy do wdrożenia terapii. Im szybciej rozpocznie się leczenie immunomodulujące, tym mniej nieodwracalnych zmian.

   W Polsce leczenie stwardnienia rozsianego opiera się na dwóch liniach.

   1. linia leczenia - leczenie immunomodulujące pierwszego rzutu, od którego rozpoczyna się terapię – standardowo stosuje się interferony i octan glatirameru – terapia jest bezpieczna, ale jej skuteczność bywa różna;

   2. linia terapii - leczenie drugiego rzutu, bardziej skuteczne, wdrażane przy braku skuteczności 1. linii oraz przy szybko rozwijającej się ciężkiej postaci SM – podstawowe leki to natalizumab, fingolimod.

   Najdłużej znane i stosowane są leki iniekcyjne. Od kilku lat chorzy mają też dostęp - choć nie u nas - do leków doustnych (np. fumaran diametylu), znacznie ułatwiających życie w schorzeniu przewlekłym. Trwają badania nad nowymi cząsteczkami, także takimi, które cofną proces demielinizacji.

4. Leczenie immunosupresyjne

   Leki immunosupresyjne, których skuteczność nie jest w pełni udowodniona w leczeniu stwardnienia rozsianego (mało prób klinicznych, znaczna cytotoksyczność) w większości stanowią tzw. terapię ratunkową przy znacznym pogorszeniu stanu pacjenta mają działanie „tłumiące” układ odpornościowy.

   W przypadku pacjentów z postacią pierwotnie postępującą, nie udało się w chwili obecnej znaleźć leku, który wpływałby (w sposób udowodniony) na stan ogólny oraz neurologiczny pacjentów. W obecnej sytuacji, w tej grupie pacjentów stosuje się leczenie objawowe.

   W wieloletnim okresie prób znalezienia skutecznej terapii na SM stosowano wiele preparatów, których skuteczność okazywała się w mniejszym lub większym stopniu istotna dla przebiegu choroby. Część preparatów wycofano z prób klinicznych ze względu na ich wysoką toksyczność i występowanie znacznych objawów ubocznych. Znaczny postęp w leczeniu w ostatnim okresie budzi duże nadzieje, co do przyszłości.